Köy edebiyatı Mahmut Makal’sız kaldı

Köy edebiyatının kurucularından eğitimci ve yazar Mahmut Makal dün sabah tedavi gördüğü Hacettepe Üniversitesi Hastanesi’nde 88 yaşında yaşamını yitirdi. Mahmut Makal’ın cenazesi 12 Ağustos 2018 Pazar günü öğle namazını müteakip Kocatepe Camii’nde kılınacak cenaze namazından sonra defnedilecek.

Makal’ın ölüm haberini oğlu Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ahmet Makal sosyal medya hesabından şu mesajla paylaştı: “Eğitimci-Yazar, Köy Enstitüleri aydınlanmasının önemli öncülerinden babam Mahmut Makal’ı bugün kaybettik. Eserleriyle yaşamaya devam edecek, huzur içinde uyusun…”

“Bizim Köy”, “Köyümden”, “Yer Altında Bir Anadolu”, “Köpeksiz Köy”, “Bir İşçinin Günlüğünden”, “Karanlığı Zorlayanlar”, “Değişenler” ve “Kokmuş Bir Düzende” gibi birçok unutulmaz esere imza atan Makal, henüz 17 yaşında öğretmenken anılarını yazdığı “Bizim Köy” eseriyle köy edebiyatı akımını başlatan yazar olarak anılıyordu.

1930 yılında Aksaray’ın Demirci köyünde doğan Makal, 1947’de Konya Ereğlisi’ndeki İvriz Köy Enstitüsü’nü bitirmişti. İlk olarak Türk’e Doğru ve Köy Enstitüsü dergilerinde şiirleri yayımlanan Makal, Varlık dergisinde yer alan “köy notları” ve ardından bu notların kitaplaşmasıyla herkesin dikkatini çekti. Kitapta köy hayatının zor şartlarını anlatması dönemin hükümeti tarafından hoş karşılanmayınca, Makal bu kitap nedeniyle bir süre cezaevinde kaldı. Altı yıl kadar köy öğretmenliği yaptıktan sonra 1955’te Gazi Eğitim Enstitüsü’nü bitiren yazar, 1971-1972 yılları arasında Bizim Köy Yayınları’nda görev aldı, 1972’de Venedik Üniversitesi’nde Türk Dili ve Edebiyatı dersleri verdi. 1967 yılında UNESCO tarafından dünya gençliğine örnek insan olarak da seçilen Makal’ın eserleri Almanca, Rusça, Fransızca ve İngilizce başta olmak üzere birçok dile çevrildi.

Erdal Atıcı: “Sağlığında ölümsüzleşen bir yazardı”

Mahmut Makal’ın ölümünün ardından duygu ve düşüncelerini GÖRÜNÜM’le paylaşan Köy Enstitüleri ve Çağdaş Eğitim Vakfı Başkanı Erdal Atıcı “Mahmut Makal Köy Enstitülerinin öncü yazarlarındandır. Varlık dergisinden yer alan “köy notları” insanların köy yaşamıyla ilgili ilk olarak bilgi aldığı eserleriydi. Kaybı edebiyatımız için çok büyük boşluk yaratacak. O sağlığında ölümsüzleşen bir yazardı. Işıklar içinde uyusun” dedi.

Türkiye Yazarlar Sendikası (TYS) Genel Başkanı Mustafa Köz de, Evrensel gazetesine verdiği demeçte Makal için şu ifadeleri kullandı:

“Bizim köy şimdi daha ıssız. Köy Enstitüsü kuşağının öncülerinden Makal’ı yitirmek bir kuşağın heyecanını, dilini ve umudunu yitirmek anlamına gelebilir. Bizim Köy’le başlayan köyden şehre mektuplar, izlenimler, öyküler bize büyük bir dil, konu zenginliği bıraktı. Ayrıca edebiyatta zenginlik-yoksulluk karşıtlığından çok sınıfsal çelişkileri vurgulaması yönüyle de ‘Bozuk düzende sağlam çark olmaz’ diyen Makal’ın söylediklerine yeniden bakılmalı. Bugünün soygun sömürü düzenini anlamak için 40’ların 50’lerin büyük anahtarı Makal’ın yazdıklarıyla ellerimizde. Bu anahtara sahip çıkmalıyız. Bizlere düşen de bu olmalı. Makal ve yazdıkları unutulmayacak.”

Sevenleri Twitter’dan yüzlerce mesaj yayınladı

Mahmut Makal için twitter’dan da kurumlar, meslek odaları, dostları, arkadaşları, sevenleri yüzlerce mesaj paylaştılar.

Fakir Baykurt’un kızı Işık Baykurt: “Bu sabah da Mahmut Makal göçüp gitmiş. Birer birer eksildiler…” Eğitim Sen: “1950’de yazdığı ‘Bizim Köy’ ile köy edebiyatı akımını başlatan Köy Enstitülü eğitimci ve yazar Mahmut Makal, bu sabah 88 yaşında vefat etti. Ailesine, sevenlerine ve okurlarına başsağlığı diliyoruz”

Gazeteci Mustafa Balbay: “#MahmutMakal Köy Enstitüleri’nin yetiştirdiği güçlü kalemlerin başında geliyordu. Köy edebiyatının kurucusuydu. Hepimizin başı sağ olsun.”

Kaynak Yayınları: “1950’de yayımlanan ve köy edebiyatımızın öncüsü niteliğindeki “Bizim Köy” romanıyla tanınan, Köy Entitüsü kuşağının en önemli öğretmen-yazarlarından Mahmut Makal’ı yitirdik. Tüm yakınlarına, öğrencilerine ve okurlarına başsağlığı diliyoruz.”

İLEF öğretim üyesi Jale Özata Dirlikyapan: “’Bizim Köy’ kitabıyla köyden ses veren ilk etkili yazarlardan Mahmut Makal’ı yitirmişiz bu sabah. “Anımsı Acımsı” diye bir anı kitabı da vardı. Ne hoş bir isim. Nur içinde…”

Tarih Vakfı “Edebiyatımızın büyük isimlerinden ve aynı zamanda bir eğitimci de olan Mahmut Makal’ın vefatının derin üzüntüsü içerisindeyiz. Tarih Vakfı olarak ailesine ve tüm sevenlerine başsağlığı diliyoruz. #MahmutMakal”

MAHMUT MAKAL KİMDİR?

Makal, 1930 yılında Aksaray ilinin Gülağaç ilçesi Demirci Kasabası’nde doğdu. 1943 yılında İvriz Köy Enstitüsü’ne başladı. Edebiyata şiirle başladı. İlk olarak 1945’te “Türk’e Doğru” ve 1946’da “Köy Enstitüsü” dergilerinde şiirler yazdı. Varlık Dergisi’ndeki Köy Notları ile dikkat çekti. 1947’de İvriz Köy Enstitüsünü bitirdekten sonra 6 yıl köy öğretmenliği yaptı. 1950 yılında öğretmenlik yıllarındaki gözlemlerini Bizim Köy adlı bir kitapta yayınlayarak büyük yankı uyandırdı. Köy Edebiyatı akımının başlangıcı olarak anılan bu kitap nedeni ile tutuklanıp bir süre cezaevinde kaldı. Öğrenmenlikten sonra 1953 yılında Ankara Gazi Enstitüsü’ne girdi ve o yıllarda Fransa’da Avrupa Sosyoloji Merkezine araştırma yapmaya gitti. 1965 seçimlerinde Türkiye İşçi Partisi’nden İstanbul adayı oldu. Sırasıyla Antalya, Ankara ve Adana bölgesinde İlköğretim Müfettişliğinde bulundu. 1971’de İstanbul Sağır ve Dilsizler Okulu’nda Türkçe öğretmeniyken görevi bıraktı. 1971-1972 yılları arasında Bizim Köy Yayınları’nı yönetti. 1972 yılında Venedik Üniversitesi’nde Türk Dili ve Edebiyatı dersleri verdi.

Meslek hayatı 17 yıl sürdü. Kitapları ve düşünceleri yüzünden mahkemelerde yargılandı ve bir müddet cezaevinde yattı. Türkiye Cumhuriyeti Millî Eğitim Bakanlığı tarafından müfettişliği elinden alınarak tekrar öğretmenlik statüsüne indirildi ve Sağırlar Okulu’na atandı. Eserlerinden bazıları Almanca, Rusca, Fransızca, İngilizce, Macarca, İtalyanca, Bulgarca, Lehçe, Romence ve İbranice gibi çeşitli dillere çevrildi. Makal 1967’de UNESCO tarafından dünya gençliğine örnek insan olarak seçildi.

ESERLERİ

Bizim Köy, 1950, 1966 UNESCO ‘Dünya Kültürüne Hizmet Ödülü’

Köyümden, 1952 (Hayal ve Gerçek adıyla 1957’de yeniden basıldı)

Memleketin Sahipleri, 1954

Kuru Sevda, 1957

17 Nisan, 1959

Köye Gidenler, 1959

Kalkınma Masalı, 1960

Eğitimde Yolumuz Nereye, 1960

İplik Pazarı, 1964

Kamçı Teslimi, 1965

Ötelerin Havası, (1965

Halktan Ayrı Düşenler (1965)

Köpeksiz Köy (1965)

Yer Altında Bir Anadolu, 1968)

Bu Ne Biçim Ülke, 1968

Zulüm Makinesi-Öğretmen Kıyımı, 1969

Kokmuş Bir Düzende, 1970

Açlık Pınarı, (1973)

Değişenler (Bizim Köy, 1975), 1977 Türk Dil Kurumu ödülü

Karanlığı Zorlayanlar, 1976

Köy Enstitüleri ve Ötesi, 1979

Bir İşçinin Günlüğünden, 1980

Hayal ve Gerçek-Değişenler (1987)

Ağlatı (Denemeler, 1989)

Faust’un Dediği (1990)

Anımsı Acımsı (1990)

Bakırdaki Kıvılcım (1992)

Köy Enstitüleri ya da Deli Memedin Türküsü (1993)