Göbeklitepe Buluşmaları sona erdi

CerModern Sanat Galerisi’nde 10-11 Aralık tarihlerinde düzenlenen Göbeklitepe Buluşmalarının son gününde “Güneydoğu Anadolu’da Yerleşik Yaşamın Kökeni ve Göbeklitepe Kültürü” başlıklı bir panel düzenlendi. Panelde konuşan, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü Tarih Öncesi Arkeolojisi Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Necmi Karul, Göbeklitepe’nin arkeoloji çalışmalarındaki yeri, önemi ve tarih anlayışına etkisine dair açıklamalar yaptı.

Konuşmasına, tarihöncesi dönemdeki Anadolu coğrafyasının iklim, yeryüzü şekilleri ve biyolojik çeşitlilik bakımından insan yerleşimine elverişli bir bölge oluşturduğunu belirterek başlayan Karul, bu koşullar sayesinde, tarım devriminin gerçekleştiğini ifade etti. Tarım devriminin günümüzdeki yaşam koşulları ve insanlık tarihi üzerinde büyük bir etkiye sahip olduğunu söyleyen Karul, Göbeklitepe’nin bu dönüşümün yaşandığı bölgenin merkezinde yer aldığını dile getirdi.

Karul, Göbeklitepe’nin, yapılarının keşfinin ardından ilk olarak 1963 yılında arkeoloji literatürüne girdiğine değindi. Fırat ve Dicle nehirlerinin çevresinde, Göbeklitepe’ye benzeyen ve yakın zamanlarda inşa edilmiş 10 ila 12 yerleşim biriminin tespit edildiğini aktaran Karul, Göbeklitepe’deki buluntuların tarih anlayışına etkisi hakkında şunları söyledi: “Bugüne kadar yerleşik kanının aksine, tarım ve hayvancılığın yerleşikliğin bir nedeni değil, sonucu olduğunu ortaya koymuştur. Bunu şu anlamda önemsemek lazım: Bugün dünyadaki tüm okul kitaplarında bunun aksi bilinir. Güneydoğu Anadolu’da son 15-20 yıldır yapılan kazılar bunun aksini ortaya koydu.”

Güneydoğu Anadolu bölgesinde yer alan ve aralarında Göbeklitepe’nin de bulunduğu, benzer bir inanç sistemini paylaştıkları tespit edilen yerleşimlerden söz eden Karul, bu yerleşimlerde yaşanan dönüşümlerin, günümüzdeki yaşam tarzı üzerinde belirleyici olduğunu dile getirdi. Göbeklitepe’nin bu yerleşimler içinde en iyi biçimde araştırılan yer olduğuna dikkat çeken Karul, kazılarda keşfedilen dikilitaşların, tüm Yakındoğu’da görülen bir inanç sisteminin ilk örneklerini sunduğunu belirtti. Karul, Göbeklitepe buluntuları için “Bir zamanlar kendini hayvanlar aleminin parçası olarak gören insan, artık kendisini o alemin dışına çıkarıyor ve kendisini bu alemin üzerine yerleştiriyor” dedi.

“Toplumda sınıf farklılıkları olabilir”

Göbeklitepe’de yer alan mezarlarla ilgili de konuşan Prof. Dr. Karul mezarlarda geyik dişi ve deniz kabuğundan yapılma boncukların yer aldığını dile getirdi. Bölgede bulunan mezarlara göre bölgede 400 bin’den fazla insanın yaşamış olabileceğini belirten Karul, toplumda sınıf farklılıklarının da olabileceğinin altını çizdi. O dönemde çok fazla insan betimlemesinin de kazılarda bulunduğuna ve çoğunun erkek betimlemesi olduğuna dikkat çeken Prof. Dr. Karul şöyle dedi: “Kadın betimlemeleri çok az ancak bu toplumsal eşitsizlik anlamına gelmemeli.”

Panel soru cevap kısmının ardından sona erdi.