Gazetecilik tehdit altında

Avrupa Konseyi tarafından gazetecilerin korunması amacıyla kurulan Gazetecilerin Korunması ve Güvenliği Platformu’na Nisan 2015’ten itibaren 355 kez bildirim yapıldı. Türkiye, 96 bildirimle en çok uyarılan ülke oldu.

Avrupa Konseyi tarafından gazetecilerin güvenliği ile ilgili ciddi tehditler hakkında bilgileri derleme, işleme ve dağıtımı kolaylaştırmak amacıyla kurulan Gazetecilerin Korunması ve Güvenliği Platformu’nda yer alan bilgilere göre; Türkiye, platformda verilerin derlenmeye başladığı Nisan 2015 tarihinden bu yana 96 bildirimden 30’una yanıt verdi. Bu yanıtlar arasında Can Dündar ve Erdem Gül’ün tutuklanması, Nokta dergisi yöneticileri Cevheri Güven ve Murat Çapan’ın yargılanması, gazeteci Ahmet Hakan’a karşı tehdit ve saldırının yaşanması gibi olaylar yer alıyor.

Ülkeler arasında “lider” Türkiye

Derlenen verilere göre; Türkiye, şu ana kadar Platformda oluşturulan 96 kayıt ile en çok bildirim alan ülke konumunda bulunuyor. Sıralamada Türkiye’yi Rusya (38), Azerbaycan (30) ve Ukrayna (27) takip ediyor. Çek Cumhuriyeti, Estonya, Finlandiya, Hollanda, İsviçre, İzlanda, Letonya, Lüksemburg ve Moldova ile ilgili ise sadece birer bildirim bulunuyor. Öte yandan Türkiye için yapılan 96 bildirimden 15’i çözülmüşken, 81’i hâlâ “aktif uyarı” listesinde bulunuyor.

Tutuklu sayısında da birinci

İstatistiklere göre; platformda yer alan bilgiler temel alındığında Türkiye’de 112 tutuklu gazeteci bulunuyor. Türkiye, bu sayıyla listede yine birinci sırada yer alarak, Azerbaycan (9) ve Rusya’yı (5) açık ara farkla geride bırakıyor. Bunlar arasında Cumhuriyet Gazetesi çalışanlarının tutuklanması, gazeteci Ahmet Altan ve Mehmet Altan’ın gözaltına alınması, Wall Street Journal muhabiri Ayla Albayrak’ın iki yıl bir ay hapis cezasına çarptırılması da yer alıyor.

Tehditlerin yüzde 90’ı devletten

Platformun internet sitesinde paylaşılan bilgilerde, gazetecilere karşı yapılan tehdit kaynakları, “Devlet”, “Devlet olmayan” ve “Belirsiz” şeklinde sınıflandırılıyor. Türkiye için yapılan uyarıların 86’sının devletten dolayı tehdit olduğu belirtiliyor. Bu sayı, toplam uyarıların yaklaşık yüzde 90’ını oluşturuyor.

Türkiye, öldürülen gazeteci sayısında, öldürülen 4 gazeteciyle, 8 gazetecinin öldürüldüğü Fransa’dan sonra ikinci sırada bulunuyor. Öldürülen gazeteciler verilerinde Nisan 2017’de arabasında silahlı saldırıya uğrayan GEM TV yöneticisi Said Karimian, 15 Temmuz darbe girişimi sırasında öldürülen Yeni Şafak gazetesi muhabiri Mustafa Cambaz, Ocak 2016’da Cizre’de vurulan Azadiya Welat gazetesinin muhabiri Rohat Aktaş ve Aralık 2015’te Gaziantep’te öldürülen Suriyeli gazeteci Naji Jerf yer alıyor. Bu olaylara ilişkin Türkiye’nin herhangi bir açıklama yapmadığı belirtiliyor. Fransa’da katledilen gazetecilerin tamamını ise 2015’te Charlie Hebdo saldırısında öldürülen gazeteciler oluşturuyor.

Hrant “cezasız kalan” tek bildirim

Türkiye için yapılan toplam 96 bildirimden 41’i “Tutuklama ve Hapis”, 19’u “Gazetecilerin Fiziksel Güvenliği ve Bütünlüğüne Yönelik Saldırı”, 7’si Gazetecileri Taciz ve Tehdit”, 28’i ise “Medya Üzerinde Diğer Baskılar” kategorilerinde yer alıyor. Gazeteci Hrant Dink’in suikastından on yıl sonra davanın hâlâ sonuçlandırılmamış olması, “Cezasız Kalan” kategorisindeki tek bildiri olarak bulunuyor.

GKGP nedir?

Gazetecilerin Korunması ve Güvenliği Platformu (Platform to promote the protection of journalism and safety of journalists), Avrupa Konseyi tarafından “Avrupa Konseyi üye ülkelerinde gazetecilerin medya özgürlüğü ve güvenliği konusundaki ciddi endişelerle ilgili bilgilerin derlenmesi, işlenmesi ve dağıtılmasını kolaylaştıracak bir kamusal alan” olarak tanımlanıyor. Platform, elde ettiği bilgi ve verileri kendi internet sitesinde İngilizce ve Fransızca yayımlıyor.

Dijital platform, Avrupa Konseyi organlarının ve kurumlarının zamanında ve daha sistematik uyarılması ile gereken durumlarda zamanında ve koordineli bir şekilde davranmasını sağlamayı amaçlıyor. Platform, birlikte çalıştığı ortakların kendi doğrulama süreçlerine ve standartlarına bağlı olarak uyarı göndermesine olanak tanıyor.

GKGP’nin internet sitesinde platformun bir izleme mekanizması olmadığını, Avrupa Konseyi organları tarafından tepki kapasitesinin arttırılması ve diğer uluslararası örgütlerle işbirliği ve koordinasyonun geliştirilmesi için bir araç olduğu bildiriliyor.

Gazetecilerin Korunması ve Güvenliği Platformu’yla ortak çalışan örgütler şöyle:

Avrupa Gazeteciler Federasyonu

European Federation of Journalists (EFJ)

Uluslararası Gazeteciler Federasyonu

International Federation of Journalists (IFJ)

Avrupa Gazeteciler Birliği

Association of European Journalists (AEJ)

Article 19

Sınır Tanımayan Gazeteciler

Reporters without Borders  – Reporters sans frontières (RSF)

Gazetecileri Koruma Komitesi

Committee to Protect Journalists (CPJ)

Index on Censorship

Uluslararası Basın Enstitüsü

International Press Institute (IPI)

Uluslararası Haberler Güvenliği Enstitüsü

International News Safety Institute (INSI)

Rory Peck Trust

Avrupa Yayın Birliği

The European Broadcasting Union (EBU)

Platform’a uyarı gönderirken Ortak Kuruluş, kendi doğrulama süreçlerine ve standartlarına bağlı olarak yerine getirip getirmediğine karar verdiği ölçütler şöyle:

Medya özgürlüğü konusunda ciddi bir endişe midir?

İddia edilen tehdit veya ihlal, 47 Avrupa Konseyi üye ülkesinden birinde mi oldu?

Bilgi güvenilir ve gerçeklere dayanıyor mu?

Uyarıya yapılan durum herkesçe biliniyor mu, yoksa ilgili kişiden izin alınması gerekli mi?