İletişimciler medya etiği ve post-hakikatı masaya yatırdı

Orta Doğu Teknik Üniversitesi Felsefe Bölümü ve Uygulamalı Etik Merkezi (UEAM) işbirliğiyle 28 – 30 Kasım tarihlerinde, ODTÜ Kültür ve Kongre Merkezinde yapılan 3. Ulusal Uygulamalı Etik Kongresi’nin kapanışı “Medya Etiği ve Post-Hakikat” atölyesiyle yapıldı. Atölyenin ilk oturumunda Ankara Üniversitesi İletişim Fakültesinden Prof. Dr. Çiler Dursun, Doç. Dr. Oğuzhan Taş, Kadir Has Üniversitesinden Öğr. Görevlisi Pınar Dağ ve Teyit.org sitesinden Gülin Çavuş konuştu.

“’Post – Hakikat’ kavramı ‘Hakikat – ötesi’ olarak çevrilmeli

Prof. Dr. Çiler Dursun, iletişim alanında çalışmalara başladığından beri “hakikati” bir sorun olarak düşündüğünü ve incelediğini söyledi. 2016 yıllarında gazetecilik etiği konularının “Post – Hakikat” üzerinden yeniden tartışılmaya başladığını dile getiren Prof. Dr. Dursun, “Hakikatin post olarak konuşulması bile çok önemli. Ancak Post – hakikat Amerikan icadıdır” dedi. Liberal basının her zora düştüğünde böyle kavramlar ürettiğini söyleyen Dursun, Trump’ın seçimi kazanmasından sonra gazeteciler üzerinde artan basınç üzerine gazetecilerin “post- hakikat” kavramını konuşmaya başladığını dile getirdi. “Post -Hakikat” kavramının “Hakikat – ötesi” olarak çevrilmesi gerektiğini vurgulayan Prof. Dr. Dursun, “Akademik olarak haberi fenomenolojik anlayıştan çalıştım. Marksist ve liberal anlayışın haberi çarpıttığını düşündüm. İnşacı anlayışı benimsedim” dedi. Medyada yer alan kaza haberlerini örnek göstererek, bugün haberlerde hakikatin etkisinin giderek azaldığını belirten Prof. Dr. Dursun, “Önemli olan sen o kazanın bağlamını ne kadar açabiliyorsun, toplumsal bir sorun olarak ortaya koyabiliyorsun bu önemli” dedi.

Prof. Dr. Çiler Dursun’un ardından Doç. Dr. Oğuzhan Taş “Sosyal Medya’da Yalan Haber” üzerine bir konuşma yaptı. Yalan haberin iki çeşidi olduğunu, birisinin enformasyonun yanlış olması, ikincisinin de maksatlı olarak yalan haber yaymak olduğunu söyledi. Yalan haberin günümüzde bu kadar çok konuşulmasının sebebinin “hakikat” meselesi olmasıyla beraber diğer sebeplerinin otoriter popülist yönetimlerin yükselmesi ve sosyal medya kullanımındaki artış olduğunu dile getirdi. Sosyal medyada kullanıcıların kendi görüşüne göre hesapları takip etmelerinin “yankı odalarını” yarattığını belirten Doç. Dr. Taş, “Yankı odalarının yarattığı risklerden en önemlisi kutuplaşma çünkü bu kutuplaşma içerisinde eleştirel bir kanaat oluşturmaya yol açabilecek farklılıkların yalıtıldığını görüyoruz” dedi. Oturumun son bölümünde Öğr. Görevlisi Pınar Dağ veri gazeteciliği ve veri görselleştirme üzerine bir konuşma yaparken, Teyit.org sitesi şef editörü Gülin Çavuş teyit.org sitesinde “yanlış bilgi”nin önüne geçmek için yaptıkları çalışmalar üzerine bir konuşma yaptı.

“Artık okur da haberin öznesi”

İkinci oturumda Anadolu Üniversitesi İletişim Fakültesi’nden Prof. Dr. İncilay Cangöz, BİANET haber sitesinden Haluk Kalafat ve Birgün gazetesinden, iletişim bilimci Ümit Alan konuştu. Ümit Alan dijital medya okur – yazarlığının çok yeni bir kavram olduğunu, ancak bu konuya iyimser yaklaştığını söyledi. Arabanın icadından yüz yıl sonra emniyet kemerinin zorunlu hale geldiğini belirten Alan “Şuan sosyal medya trafiğine girdik ancak ne bir emniyet kemerimiz var. Ne bir eğitimimiz var. Çoğumuz analog kafalı insanlarız” dedi.  Medya eleştirisi çalışmaları sonucunda artık medya eleştirisinin sadece medyayı eleştirerek, gazeteyi ve gazetecileri eleştirerek olmayacağını anladığını vurgulayan Alan “Çünkü artık haberi okur da yayıyor. Okur da bu işin için de bir yaygınlaştırıcı olarak katılıyor. Etik tartışmaların içine artık biz okuru da katmalıyız” dedi.

Prof. Dr. İncilay Cangöz, kadın cinayetleri haberlerini inceleyerek, “Toplumsal Cinsiyet ve Etik” üzerine konuştu. Haluk Kalafat BİANET’te yaptıkları çalışmaları anlattı. BİANET’in medya da bazı yerleşik tanımları değiştirmeye yönelik haberler ürettiğini ifade etti. Atölye soru cevap bölümünden sonra sona erdi.