Taş: Yalan haberin en büyük destekçisi görüntüler

Hacettepe Üniversitesi İletişim Fakültesi tarafından düzenlenen bu yılki ilk İletişimciler İletişimi Konuşuyor etkinliği dün yapıldı. İletişim Fakültesi içinde bulunan Dijital Hikaye Anlatım Atölyesi’nde düzenlenen etkinliğin konuğu İLEF Öğretim Üyesi Doç. Dr. Oğuzhan Taş oldu. Saat 14.00’te başlayan etkinlikte “Yalan haber neden bu kadar gerçek” başlıklı bir sunum yapan Doç. Dr. Taş, sosyal medyada yalan haber üretiminin finansal ve ideolojik olarak iki temel motivasyonla yapıldığını belirtti.

Yalan haber kavramının İngilizcedeki “Fake news” kavramına karşılık kullanıldığını belirterek konuşmasına başlayan Doç. Dr. Oğuzhan Taş, iki temel gazetecilik nosyonu olarak tanımladığı “gerçeğe uygun haber yapma” ve “toplumsal sorunlara dikkat çekme”nin kimi zaman yalan haber üretiminin arkasındaki ahlaki ikilemi görünür kıldığını ifade etti.

Haberciliğin, ortak ulaşılabilecek bir hakikate gidebilmek için okurlara yön çizme nosyonu olduğunu belirten Doç. Dr. Taş, “Habercilik nihayetinde bize çevremizde olup bitenleri anlatır, bunlarla ilgili özgürce kanaat oluşturmamızı sağlar ve içerisinde yaşadığımız toplumsal sorunlarla ilişkilenebilmek için bize bir çerçeve tutmaya çalışır” dedi.

“Sosyal medya ayrıcalıklı bir yere geldi”

Sosyal medyanın günümüz haber üretim ve tüketim pratiklerinde ayrıcalıklı bir yere geldiğini ifade eden Oğuzhan Taş, “Özellikle ana akım gazeteciliğin yaşadığı finansal krizler, okur kayıpları ve gazetecilik kurumlarında araştırmalara ayrılan bütçenin azalmasıyla birlikte sosyal medya haberciliği giderek daha ön plana geçmeye başladı” diye konuştu.

Reklam pastasındaki payın giderek internet medyasına kaymaya başladığını ve böylece araştırmacı gazeteciliğe ya da özel haberlere ayrılan bütçelerin kesintiye uğradığını ifade eden Doç. Dr. Taş, gazeteciliğin masa başı faaliyete dönüşmeye başladığını belirtti.

Reuters’in dijital haber raporunda yer alan Türkiye anketine değinen Taş, Türkiye’de insanların yüzde 89’unun sosyal medya dahil olmak üzere giderek çevrimiçi kaynaklara yöneldiğini belirtti. Bunun kritik olduğunu ifade eden Doç. Dr. Taş, algoritmalara dayalı haber filtrelerinin yankı odaları ve filtre balonları yarattığını anlatarak, “Okurların haberleri sosyal medyadan takip etme yönündeki eğilimi, algoritmalara dayalı haber filtreleri yoluyla yalnızca kendi politik tutumlarıyla ya da ilgileriyle uyumlu türde haberlere ve değerlendirmelere ulaşmalarını kolaylaştırıyor. Özellikle siyasi haberler söz konusu olduğunda bu filtreleme mekanizmaları yoluyla aslında kullanıcılar kendi benimsediklerinin dışında bakış açılarından, dünya görüşlerinden ya da alternatif açıklamalardan daha az haberdar hale gelmeye başlıyorlar” diye konuştu.

“Yalan haber finansal ve ideolojik motivasyonla yapılıyor”

Yalan haberi, “Yanlış olduğu bilinerek ve okurları yanlış yönlendirmek amacıyla kasıtlı olarak üretilen haber” olarak tanımlayan Taş, yalan haber üretiminin sosyal medyada finansal ve ideolojik olarak iki temel motivasyonla yapıldığını belirtti. Özellikle kullanıcı türevli içeriklerin üretiminde finansal amaçların daha etkin olduğunu ifade ederek, tıklanma sayıları üzerinden reklam gelirlerine ulaşabilmenin olanaklı olduğunu söyleyen Doç. Dr. Taş, “İdeolojik motivasyondaysa kişi ve grupların daha çok belli fikirleri ya da siyasi hareketleri desteklemek için yalan haber ürettiklerini görüyoruz” dedi.

Yalan haber üreticilerinin sadece gerçek kişiler olmadığını ve bilgisayar yazılımları yoluyla da doğrudan yalan haber üretildiğini ifade eden Taş, yalan haberin en önemli destekçisinin ise görüntüler olduğunu belirtti. Özellikle yanlış bilgiler içeren haber metinlerine gerçeklik statüsü kazandırmada sıkça fotoğraf ve video manipülasyonuna başvurulduğunun altını çizen Taş, yalan haberlerde kullanılan görsellerle güçlü bir gerçeklik etkisi yaratıldığını ve bunun sosyal medyada kolaylıkla yaygınlaşabildiğini kaydetti.