Dijital kelepçeleri kırma zamanı

Fotoğraf: Alp Eren Kaya

Aynı zamanda LaborComm 2015: 6. Ulusararası İşçi ve İletişim Konferansı’nın ön konferansı kapsamında yapılan etkinlik yoğun bir katılımla başladı. GNU (GNU not Unix) işletim sisteminin yaratıcısı ve Özgür Yazılım Vakfı (Free Software Foundation – FSF) kurucusu Richard Stallman konuşmasına adil ve özgür en temel kriterinin tüm ilişkilerimizde karşılıklı ortak kontrolün önemini ve kullandığımız tüm araçlarda tam kontrolün bizim elimizde olması gerektiğini vurgulayarak başladı.

Özgürlüğün fıtratında fedakarlık var

Özgürlük kavramının içselleştirilmesi gerektiğini, özgürlüğün ne olduğunun değerinin her yerde anlatılması, öğretilmesi gerektiğini vurgulan Stallman, hâlihazırda kendisinin de temel kaygısının özgürlüğün değerini öğretmek ve yaymak olduğunun altını çizdi. “Özgürlüğünüzün değerinin bilin, gerekirse fedakârlık yapın çünkü bu işin fıtratında bu var.” diyen Stallman, özellikle kullandığımız elektronik araçların ve programların şirketler ve kurumlarca özgürlüklerimizi elimizden alan birer “dijital kelepçeler” olduğunu anlattı. Bu dijital kelepçelerden kurtulmanın yegâne yolunun özel mülkiyetin olmayan, kullanımızda tam kontrol sağlayabileceğimiz, özgür yazılım topluluklarnın onay verdiği, kamu lisanslı programlarla olabileceğini söyledi.

Casus Yazılımlar

Stallman, özgür olmayan yazılımların kullanıcı üzerinde tamamen hakim olduğunu ve şeytanice istekleri yüzünden tüm kişisel verilerimizin, bilgilerimizin çaldığını; hatta bu veri ve bilgileri yaratıcılarının çıkarları için kullandığını Microsoft, Apple, Amazon, Facebook gibi şirketlerin uygulamaları üzerinden örneklerle anlattı. Casus yazılımların neredeyse hepsinin kullanıcının haberi ve kontrolü dışında birer evrensel arka kapılarının bulunduğunu vurgulayan Stallman, bu yazılımların ticari sansür, uzaktan müdahale, kullancıdan bağımsız yeni programlar, dosyalar kurma ya da silme yetkilerinin olduğunu açıkladı. Özellikle bu yazılımların ve bu yazılımları üreten şirketlerin özel hayatın gizliliğini yok sayarak izleme, dinleme faaliyetlerinin olduğunu anlatan Stallman, özgür yazılım kullanmayı seçerek kullanıcıların özgürlüklerinden vazgeçerek, itilip kakılmalarına izin vermemesini istedi. Günümüzde eskisine göre bir sürü özgür yazılım aracı ve GNU/Linux işletim sistemi olduğunu hatırlatan Stallman, özgür, ücretsiz, kullanıcının tam kontrolünü sağlayan, basit, hızlı, kamunun ortak malı olan bu kadar program varken özel şirketlerin kötü amaçlı, genellikle yetersiz ve özgürlüğümüzü hiçe sayan programlardan vazgeçmesi gerektiğini konuşması boyunca örneklerle anlattı.

Fotoğraf: Alp Eren Kaya

Mesele teknik olmaktan öte etik, sosyal, siyasi…

Kamu kurumlarında ve özellikle eğitim kurumlarında elektronik araçların ve yazılımların özel mülkiyetin keyfi davranışları yüzünden, öğrencilerin ve programlama dillerini merak eden ve incelemek isteyen kişilere kapalı olduğunu anlatan Stallman, zaten kötü amaçlı olan bu yazılımların bireyci, rekabete dayalı yapısının temel insanlık değerlerine aykırı olduğu belirtti. Kamusal fayda sağlayan her şeyin paylaşılması, kamunun denetimine açılmasıyla bireysel özgürlüğün ve sosyalliğin önünün açılacağını söyleyen Stallman, özellikle eğitim kurumlarında nasıl çalıştığını bilmediğimiz ve neye hizmet ettiğini göremediğimiz yazılımların bulunmasının teşvikinin eğitimin temel anlayışıyla tamamen zıt olduğunu açıkladı. Bir öğrencinin kullandığı yazılımın hakkında “bu nasıl çalışıyor?” diye sorduğunda öğretmeninin cevap verememesinin sebebinin aslında o öğretmenin de o programın nasıl çalıştığını bilmemesinden kaynaklandığını ve o programın içeriğine ulaşımının engellenmesi durumu saçma olduğunu belirten Stallman, eğitimin ruhuna ters zihniyetin özellikle eğitim kurumlarıyla öğrencileri daha çocuk yaşta dijital kelepçelere maruz bıraktığını anlattı ve soru-cevap bölümüne geçildi.

Konuşmasının sonunda “Özgürlüklerden bahsediyorsak bu topraklarda fikir ve ifade özgürlüğünün en önemli temsilcilerinden Hrant Dink’i anmadan olmaz” diyerek bitiren ve Hrant Dink’in kişisel ifade ve fikir özgürlüğünün yılmaz savunucusu olduğunu çeşitli örneklerle anlatan Stallman, “GNU Emacs” yazılımına atıfla pelerin ve hale giyerek esprili bir ayinle özgür yazılım parodisi düzenledi ve FSF’ye gelir için GNU’nun maskotu peluş hayvanı açık artırmayla sattı.