Medya Ekonomisi dersinin konuğu Mustafa Sönmez oldu

İLEF‘te Prof. Dr. Gamze Yücesan Özdemir tarafından verilen “Medya Ekonomisi” dersine bu hafta ekonomi uzmanı ve yazar Mustafa Sönmez konuk oldu. 23 Aralık Cuma günü saat 11.00’de ATK Sanatevi’nde yapılan dersin açılış konuşmasını Gamze Yücesan Özdemir yaptı. Özdemir, üç yıldır Medya Ekonomisi dersi kapsamında Sönmez’in “Medya, Kültür, Para ve İstanbul İktidarı” kitabını okuduklarını belirterek, Türkçe kaynak bulmada yaşadıkları sıkıntıya değindi. Bu alandaki tüm açığı ise Mustafa Sönmez’in çalışmalarının karşıladığını söyledi.

Fotoğraflar: Müge Helin Deviren

Özdemir’in açılışından sonra Sönmez konuşmasına, kendisine tanınmış olan bu fırsata teşekkür ederek başladı. Medya endüstrisi üzerine çalışmaya başlama sürecine değinen Sönmez, üniversite eğitimi sırasında ODTÜ’de İşletme ve İktisat üzerine çalıştığını belirtti. Medya üzerine çalışmaya başlamasıyla birlikte medya endüstrisini çözmenin şart olduğunu düşündüğünü, “Kim yönetiyor? Kim kazanıyor? Kim kaybediyor?” gibi soruların endüstriye yönelik merakını arttırdığını dile getirdi.

“Medya endüstrisi siyasetle olan bağıyla farklılık gösteriyor”

Medya endüstrisi alanının hem ekonomik hem de ideolojik bir alan olduğunu bu yapısıyla da diğer sektörlerden ayrıldığını belirten Sönmez, bu açıdan endüstriye dair 2 yönlü bir analiz gerektiğini ifade etti.  Aynı zamanda medya endüstrisinin, siyasetle olan bağı nedeniyle diğer sektörlerden farklılık gösterdiğini kaydetti.

Sönmez, Türkiye’deki medya endüstrisi alanının diğer ülkelerdeki örneklerden farklı olduğunu söyledi. Türkiye’deki medya endüstrisinin işleyişi üzerine oluşturduğu bir şemayı gösteren Sönmez, bu şema üzerinden endüstrideki değişimleri ve ilişkileri anlattı.

Türkiye’deki medya endüstrisinin gelişimine değinildi

Sönmez, Türkiye’deki medya endüstrisi ilişkilerine geçmeden önce geleneksel medyanın nasıl işlediğini hatırlattı. Burjuvazinin ortaya çıkışıyla kendisini inşa etmek ve toplumu şekillendirmek için çeşitli ideolojik araçlara gereksinim duyduğunu hatırlatan Sönmez, bunlardan birinin eğitim, diğerinin medyanın da içinde bulunduğu diğer ideolojik araçlar olduğunu belirtti. Bu amaçla çıkartılan ilk gazete ve dergilerin kar amacıyla çıkarılmadığını, kapitalizmin gelişmesiyle birlikte ticarileşmenin oluştuğunu anlatan Sönmez, bu dönemle birlikte gazete ve dergilerin ticari bir meta olarak satılırken bir yandan da ideolojik bir araç olarak da kullanılmaya devam ettiğini söyledi.

Türkiye öznelinde yazılı medyanın ilk ortaya çıkışının Cumhuriyet ile birlikte oluştuğunu kaydeden Sönmez, kurucu kadronun yeni Cumhuriyet’in ilkelerini yerleştirmeye yardımcı olduğunu belirtti. İlk ticarileşmenin ise 1950 sonrası olduğunu söyleyen Sönmez, Türkiye’nin özellikle İkinci Dünya Savaşı sonrası yavaş yavaş içe kapanıklıktan dışa açılıma dönmesinin ticarileşme açısından etkili olduğunu ifade etti . Yine de endüstrideki esas değişimin 1980 sonrası olduğunu dile getiren Sönmez, yeni siyasi iklimle birlikte Turgut Özal’ın toplumla bağ kurmak için medyayı özellikle kullanmak istediğini anlattı. Sönmez, özellikle 1980’li ve 1990’lı yıllarda hem ticarileşmiş bir medya, hem de siyasetin aracı olarak bir medya görüntüsünün ortaya çıktığını belirtti.

“Türkiye 2001 krizinde önemli bir kırılmaya uğradı”

“Türkiye 2001 krizinde önemli bir kırılmaya uğradı” diyen Sönmez, Türkiye’de hem ekonomik hem de siyasal bir kırılmanın yaşandığını söyledi. 2002 seçimleriyle Türkiye’de yeni bir dönemin başladığını, bu dönemle birlikte AKP’nin kendi rejim inşasına başladığını belirtti.

Günümüzde medya endüstrisi çarkının dönebilmesi için reklam gelirinin yeterli olmadığını belirten Sönmez, burada medya sahiplerinin sektör dışı faaliyetlerden elde ettikleri gelirin önemli olduğunu ifade etti. Medya sahiplerinin bunu devam ettirme motivasyonunun ise siyasi iktidardan sağladıkları çıkarlar olduğuna dikkat çeken Sönmez, son 10 yılda artan internet kullanımıyla birlikte sosyal medyanın oluştuğunu, bu sayede haber alma, kendini ifade etme konularındaki kısıtlamalara karşı bir alternatif oluştuğunu belirtti.

Türkiye’nin şu an bir krizin eşiğinde olduğunu söyleyen  Sönmez, reklam gelirinin de buna bağlı olarak azaldığını ifade etti. Sönmez konuşmasını, medya endüstrisinin geleceğinin makro ekonominin ve siyasetin durumuna bağlı olduğunu söyleyerek noktaladı.

Ders, soru-cevap kısmıyla son buldu. Etkinliğin bitiminin ardından Mustafa Sönmez, “Medya, Kültür, Para ve İstanbul İktidarı” isimli kitabını öğrenciler için imzaladı.

Mustafa Sönmez kimdir?

ODTÜ  İdari İlimler Fakültesi’nden 1978 yılında mezun olan Mustafa Sönmez, politik, düşünsel eylemliliği 1980 öncesi ODTÜ’de ve Tüm İktisatçılar Birliği’ndeki faaliyetleriyle başladı. Çalışmalarını DİSK Petkim-İş, Yeraltı Maden İş, Demokrat gazetelerinde sürdüren Sönmez, 1980 sonrasında araştırmacı, uzman olarak çeşitli kurumlarda çalıştı. 1983 yılında Nokta dergisinde ekonomi editörü olarak medya sektöründe yer alan Sönmez, uzun bir süre bağımsız çalıştı ve kitaplar yazdı.

Sönmez, 2009 yılından bu yana farklı zaman aralıklarında Cumhuriyet, Yurt, Sözcü, BirGün gazetelerinde köşe yazarlığı yaptı. Hürriyet Daily News‘de 2013-2016 yılları arasında haftada 1 gün ekonomi yorumları yazan Sönmez, Merkezi Washington’da olan  Al-Monitor haber sitesine haftalık yazılarına Ekim 2016’dan itibaren devam ediyor.

Çeşitli TV kanallarında ve radyolarda yorumculuk faaliyetinin yanında araştırma üretimini ve kitap yayınlarını sürdüren Sönmez, TMMOB Makina Mühendisleri Odası danışmanı ve Oda için sanayi araştırmaları yapmayı sürdürüyor.

Sönmez, gazeteci-yazarlık uğraşına paralel olarak ilki 1977 yılında yayınlanmak üzere Türkiye ekonomisi üstüne 20’nin üstünde kitap yayımladı.