IFJ’den salgında aşı haberi yapan gazeteciler için rehber

Uluslararası Gazeteciler Federasyonu (IFJ), için yayınladığı rehberde Covid-19 salgını için üretilen aşı varyasyonlarına dair yapılan haberler için gazetecileri “tüm dünyada bir dizi Covid-19 aşısının yakın zamanda onaylanması, binlerce gazetecinin aşılar ve bilimsel araştırmalar hakkında haber yapmak zorunda olduğu anlamına geldiğini” diyerek uyardı.

Aşılar üzerine yapılan haberlerin pek çok yanlış bilgiyi de dolaşıma soktuğu kaydedilen rehberde, bu yanıltıcı haberlerin “halk sağlığı için büyük bir tehdit” olduğunu belirterek gazetecilere çağrıda bulunarak önerilerini sıraladı.

Çözüm: Sorgulama, haber takibi, uzmanlara danışma

Verilere hemen güvenmeyin: Gazeteciler, yetkililer ve ilaç şirketlerinin kamuoyunun ilgisini çekecek veriler yayınlama eğiliminde olduğunu hatırlamalı ve daima mümkün olan en ham verileri talep etmeli. Bununla birlikte araştırmanın ayrıntılarını da habere eklemeli ve haberin ne anlama geldiğini net bir şekilde belli etmeli. Gazeteciler, yalnızca şirket ve hükümetin yaptığı basın açıklamalarına güvenmekten kaçınmalı.

Güvenilir kaynakları kullanın: Haberi yazarken doğru ve güvenilir kaynaklara erişim büyük önem taşır. Dünya Sağlık Örgütü, Avrupa İlaç Ajansı veya akademik kurumlar ve üniversiteler, deneyimli sağlık gazetecileri tarafından önerilen kaynaklardan güvenilir kaynaklardan bazıları olarak sıralanabilir.

Aşılar hakkında neyin bilindiğini ve bilinmediğini anlayın: Aşı geliştirme süreci uzun ve karmaşıktır ve onayı verilmesi ile sona ermez. Bu nedenle gazeteciler devam eden çalışmaları takip etmeli ve aşıların bağışıklık dayanıklılığı, etkinliği, olası ikincil etkileri gibi potansiyel yeni bulguların sonuçlarını anlamak için aşı uzmanlarına danışmalı.

Bilimsel terimleri açıklayın: Bir aşının yüzde 95 etkinliğe sahip olması ne anlama gelir? Etkinlik, etkililik ile aynı mıdır? Bağışıklık ne demektir? Ne zaman başlamalıyız? Sürü bağışıklığına ulaşmak ne demektir? Sağlık uzmanlarına göre bunlar, gazetecilerin anlaması ve okuyucularına net ve doğru bir şekilde açıklamaları gereken sorulardan bazıları. Detaylı bilimsel terimleri açıklamak için herkesin anlayabilmesini mümkün kılacak açık ve yalın bir dil tercih edilmeli. Haberde açıklaması yapılacak terimlerin tam olarak ne anlama geldiğini anlamak için DSÖ sözlüğünü kullanabilirsiniz.

Küreselden yerele: Aşıların küresel sürecinin, bilimsel araştırmanın ve yetkililerden onayının nasıl uygulanacağını anlamak ve açıklamak kadar bunu yerel bir perspektiften açıklamak da önemli. Yerel izleyiciler en çok yerel haberlere güvenir. Bu nedenle yerel gazeteciler halkı aşılama yerleri, uygunluk kriterleri ve diğer pratik bilgiler hakkında bilgilendirmede kritik bir rol oynadıklarını unutmamalı.

Sansasyonellikten ve “tık avcılığından” kaçının: Gazeteciler, aşıdan sonra hissedilebilecek olası yan etkilerle ilgili haber yaparken özellikle manşetlerde sansasyonellik içermeyen ve toplumda gereksiz bir korkuya neden olmayan tercihler yapmalı. Herhangi bir aşının olası yan etkilerinin açık bir şekilde açıklanması sayesinde halk bilgilenecek ve aşıya dair çekinceleri azalacak.

Aşıların önemi konusunda halkı bilgilendirin: Aşılar insanlık tarihi boyunca milyonlarca hayatı kurtardı ve bu durum Covid-19 salgını için de geçerli olacak. Gazeteciler, aşı sayesinde tarihteki salgınların nasıl sona erdiğini ve etkinlikleri hakkındaki gerçekleri öğrenmeli ve yaptıkları halkı aşıların önemi konusunda bilgilendirmeli.

İşbirliği yapın: Bu en önemli ipucu. Diğer gazeteciler ve medya kuruluşlarıyla işbirliği yapın ve dünya genelindeki diğer sağlık gazetecilerinin haberlerini takip ederek bu haberlerden bilgiler öğrenin. En hızlı son dakika haberlerini yayınlama mücadelesinin teyit edilmemiş, yanlış ve sansasyonel haberlere yol açacağı unutulmamalı. Gazeteler arasındaki rekabet yalnızca yanlış bilgininin yayılmasını hızlandırır.

IFJ’nin aşı haberleri için önerdiği güvenilir kaynaklar ise şunlar:

• John Hopkins Bloomberg School of Health
• Centers for Disease Control and Prevention
• Europe PMC
• Disaster Information
• JAMA Network
• Science Magazine
• Covid Evidence
• The Lancet
• Our World In Data
• National Center for Biotechnology Information
• British Medical Journal
• Cell Press
• Thomson Foundation & IFJ Courses
• New York Times coronavirus newsletter
• StatNews
• NAB.org
• Center for Health Journalism
• Poynter