Kadının işi çok istihdamı yok

Cinsiyet odaklı istihdam oranlarını ele alan veri ve raporlara göre istihdamda kadının yer bulamamasının nedenleri arasında siyasi iktidarın kadın istihdamını arttırma politikalarının yetersiz olması, kadınların eğitimden yoksun bırakılmaları, ataerkil aile yapısı modeline bağlı toplumsal ilişkiler, muhafazakâr politikalar ve çocuk, yaşlı, engelli bakımının kadınn emeği üzerinden gerçekleşmesi gibi sebepler sıralanıyor.

Ülkelerin kadın istihdamı oranları karşılaştırıldığında Türkiye birçok ülkenin gerisinde kalıyor. Türkiye’de toplumsal cinsiyet eşitliğini savunan politikaların yetersiz olması, kadınların iş hayatına katılımı konusundaki önyargılar, kadınların iş yerlerinde karşılaştıkları şiddettin engellenmemesi ve ILO 190 sayılı Şiddet ve Taciz Sözleşmesinin Türkiye’de hala imzalanmamış olması, kadın ve erkek istihdam oranlarındaki farkın derinleşmesine sebep oluyor.

TÜİK’in açıkladığı veri ve raporlara göre kadın erkek arasında yaşanan ücret farklılığı kadınların iş hayatında karşılaştıkları ayrımcılığın en önemli kanıtlarından biri. Esnek zaman dilimli ve kayıt dışı çalıştırılma, sosyal güvencesiz çalışma koşulları ve düşük ücretli, niteliksiz işlerde yoğunlaşmadan dolayı kadınların sendikalaşma düzeyleri de oldukça düşük durumda.

Bunların yanı sıra ataerkil sendikalaşma düzeni kadınların sendikalaşma eğilimini azaltıyor. Kadın haklarının geliştirilmesi için yeterli bütçenin ayrılmaması ve İstanbulSözleşmesi’nden çıkılmış olması da bu tabloya ekleniyor.

2020’de kadın işsizliği katlandı
Son sekiz yıl içerisinde kadın işsizliğinde en yüksek artış 2020’de gerçekleşti. Geniş tanımlı kadın işsizlik oranı 2014’de 24,3 iken bu
oran 2020’de 36,6’ya yükseldi. 2021 Aralık ayı verilerine göre, kadınlarda dar tanımlı işsizliği 13,7 iken geniş tanımlı işsizlik 29,9 oldu.

TÜİK 2021 yılı 4. çeyrek verilerine göre, 15-24 yaş arası genç kadın işsizliği yüzde 27,72. Açıklanan resmi verilere rağmen geniş tanımlı genç kadın işsizliği yüzde 42,7. Genç kadın işsizliği her geçen yıl artarken COVID-19 salgını ile birlikte 2020 yılında fazlasıyla derinleştiği görüldü.

Türkiye’de çalışan kadınların karşılaştıkları bir diğer sıkıntı da kayıt dışı yani hiçbir güvencesi olmadan çalıştırılmaları. İstihdam eden kadınların yüzde 64,4’ü sosyal güvence altında çalışırken yüzde 35,6’sı kayıt dışı çalıştırılıyor. Son sekiz yıllık süreçte kadınların kayıt dışı çalışma oranları yüzde 35’in altına düşmedi.

Türkiye’de yarı zamanlı çalışma biçiminde kadınların sayısı oldukça yüksek düzeyde. TÜİK 2021 yılı 4. çeyrek verilerine göre yarı zamanlı çalışan kadınların yüzde 26,8’i sosyal güvence altında çalışırken yüzde 73,12’si sosyal güvencesi olmadan kayıt dışı çalıştırılıyor.

Türkiye, cinsiyet farkında başı çekiyor

AB ve OECD ülkelerinde kadınların istihdama katılımını arttırmaya yönelik politikalar sayesinde zaman içerisinde kadın istihdamında artış görüldü. Türkiye’de ise bu artış oldukça sınırlı. OECD ülkeleri ortalamasında yüzde 14,5 ve AB ülkeleri ortalamasında yüzde 10 olan istihdamda cinsiyet açığı, Türkiye’de yüzde 39,1 düzeyinde. Türkiye bu verilerle kadın erkek arasındaki istihdam farkının en yüksek olduğu ülkelerin başında yer alıyor.

TÜİK 2021 Aralık ayı verilerine göre Türkiye’de toplam istihdam edenlerin sayısı 29 milyon 550 bin kişi. Cinsiyetlerin istihdam oranına bakıldığında kadınların yüzde 29’unun, erkeklerin de yüzde 63,5’inin istihdamda olduğu görülüyor. Son altı yıl içinde kadın istihdamının en düşük olduğu yıl 2020. COVID-19 pandemisiyle birlikte pek çok işyerinin kapanması en çok kadın istihdamını etkiledi.

Ülkelerin işsizlik oranlarını cinsiyetlere göre ele alındığında Türkiye’de kadın işsizlik oranının birçok ülkeye kıyasla daha yüksek olduğu görülüyor. OECD ülkeleri ortalamasında kadın işsizlik oranı yüzde 6,1, AB ülkeleri ortalamasında yüzde 7,2. Türkiye’de ise kadın işsizlik oranı yüzde 14,4.

Türkiye’de kadın istihdamının düşük olmasından dolayı kadınların sendikalaşma oranı da düşüyor. Kadınların çoğunluluğunun esnek, kayıt dışı, düşük ücretlerde çalışmaları ve sendikaların ataerkil yapıları kadınlarda sendika üyeliği oranının düşük olmasının nedenleri olarak sıralanıyor. DİSK’in 2 Mart 2022 tarihli Araştırma Raporuna göre 2021 yılında işçi kadınların sendikalaşma oranı yüzde 10 iken erkek işçilerin sendikalaşma oranı ise yüzde 15,7.

Türkiye’de erkeklere kıyasla kadınlar eşit işe eşit ücret alamıyor. Bu durum gelir adaletsizliği ve toplumsal cinsiyet eşitsizliğin en önemli göstergesi. 2021 TÜİK verilerine göre, kadınlar erkeklerden yüzde 27,4 daha az kazanç elde ediyor.

Serbest zamanlı çalışma biçimi arttıkça sosyal güvence eksikliği ve kayıt dışı çalıştırılma oranı artış gösteriyor. 2021 TÜİK verilerine göre, yarı-zamanlı çalışan erkeklerin istihdam içindeki oranı 9,3 iken kadınların yarı-zamanlı çalışma biçimindeki istihdam oranı 19,5. Son 7 yıl içerisinde kadınların yarı-zamanlı çalışma biçimindeki yüzdeliği erkeklerin iki katı oldu.

Cinsiyetlerin eğitim durumuna göre, kadınların işgücüne katılım oranı erkeklerin yarısı kadar. 2021 TÜİK verileri erkeklerin işgücüne katılımı yüzde 68,2 iken kadınların işgücüne katılım oranı yüzde 30,9 olduğunu gösteriyor.

Kadınların eğitim seviyesi yükseldikçe işgücüne katılım oranları artıyor

Hanehalkı işgücü araştırması sonuçlarına göre kadınların eğitim seviyesi arttıkça işgücüne katılımlarının artıyor. 2020 yılında okuryazar olmayan kadınların işgücüne katılım oranı yüzde 12,4, lise altı eğitimli kadınların işgücüne katılım oranı yüzde 24,1, lise mezunu kadınların işgücüne katılım oranı yüzde 29,9, mesleki veya teknik lise mezunu kadınların işgücüne katılım oranı yüzde 37 iken yükseköğretim mezunu kadınların işgücüne katılım oranı yüzde 65,6.

Cinsiyetlerin eğitim durumuna göre, yükseköğretim dışındaki eğitim durumlarında kadınların istihdam oranı erkeklerin istihdam oranından yarısından daha az. 2021 TÜİK verilerine göre, erkek istihdamı yüzde 59,8 iken kadın istihdamı 26,3.

Kadın istihdamının yüzde 34,7 oranıyla en yüksek olduğu şehirler Trabzon, Ordu, Giresun, Rize, Artvin ve Gümüşhane. Bu şehirlerdeki erkek istihdamı oranı ise yüzde 61,5. Kadın istihdamının en düşük olduğu şehirler ise yüzde 12,6 oranıyla Mardin, Batman, Şırnak ve Siirt. Bu şehirlerdeki erkek istihdamı ise yüzde 40,4.